"Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΤΑΣ ΚΥΜΟΘΟΗ"
Κριτική Παναγιώτη Κων. Μητροπέτρου*
Την Νότα Κυμοθόη την γνώρισα στο άγιο βήμα της Ελάτειας ή Δραχμάνι, στην Λοκρίδα. Σ΄ένα άγιο βήμα εξαταξίου σχολείου, που έβγαλε σπουδαίους ανθρώπους. Δεν έχουμε μόνον άγιο βήμα στις εκκλησιές, που μετουσιώνεται ο άρτος και ο οίνος σε αίμα και σώμα Θεού. Έχουμε και το άγιο βήμα στα σχολεία, όπου μεταστοιχειώνονται το κρέας και τα κόκαλα, σε άνθρωπο. Σε ένα τέτοιο λοιπόν άγιο βήμα γνώρισα την Νότα Κυμοθόη ως μαθήτρια κι αυτή είναι η αιώνια σχέση που μας συνδέει.
Το σύμπαν ολόκληρο υπάρχουνε τρεις τρόποι για να το πλησιάσουμε και να το κατανοήσουμε. Ο ένας τρόπος είναι τα μαθηματικά. Ο άλλος τρόπος είναι η μουσική. Ο τρίτος τρόπος είναι η Ποίηση. Δεν υπάρχει τέταρτος. Όλα τα άλλα είναι για τα επί μέρους, ενώ αυτοί οι τρεις τρόποι είναι για το σύνολο του σύμπαντος.
Η Ποίηση, όπως λέει ο Εμπειρίκος, είναι "ανάπτυξις στίλβωντος ποδηλάτου" Ένα ποδήλατο που φέγγει, που κινείται, που αναπτύσσει ταχύτητα
κι όπως ξέρετε, κάθε ποδήλατο, έχει μια βασική ιδιότητα. Αν σταματήσει να κινείται,πέφτει. Η Ποίηση είναι η ύψιστη έκφραση της συγκινησιακής χρήσεως της γλώσσης. Και λέγοντας συγκινησιακή χρήση, σε αντιδιαστολή με τη λογική χρήση, δεν σημαίνει η χρήση εκείνη που κάνει τους ανθρώπους ευσυγκίνητους. Να κλαίνε δηλαδή εύκολα ή να τρεμουλιάζουνε μπροστά σε κάθε δυσκολία. Συγκίνηση στην ποιητική γλώσσα σημαίνει ευαισθησία. Να κάνουμε δηλαδή τον άνθρωπο δυνατό, αλλά ταυτόχρονα ευαίσθητο για το ανθρώπινο πρόβλημα. Διότι το πολιτικό πρόβλημα είναι μέρος του κοινωνικού προβλήματος και το κοινωνικό πρόβλημα είναι μέρος του ανθρωπίνου προβλήματος. Η Ποίηση ασχολείται με το ανθρώπινο πρόβλημα, που είναι ταυτόχρονα και συμπαντικό. Έχετε υπόψη πως ο Θεός είναι τριαδικός. Ένας μόνο Θεός δεν μπορεί να φτιάξει σύμπαν, γιατί θα πρέπει να το κάνει ή κατ΄ανάγκην ή για πλάκα. Και στην μια και στην άλλη περίπτωση απορρίπτεται ως Θεός. Σε καμιά περίπτωση δεν μπορώ να λατρέψω, έναν Θεό σαν τον Αλλάχ, δεν με εκφράζει. Ο Θεός είναι τριαδικός. Έχει διάφορα ονόματα αυτή η τριαδικότητά του. Διαλέγω αυτό που ταιριάζει τώρα με την περίπτωση.
Το ένα συστατικό του Θεού, είναι η προκοσμική κατάσταση της χαοτικής ύλης. Το άλλο πρόσωπο του Θεού είναι αυτή η τρομερά υψίσυχνη προκοσμική ακτινοβολία, την οποία οι δικοί μου παππούδες, όπως για παράδειγμα ο Αριστοτέλης και οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, την έλεγαν Αιθέρα ή της έδιναν κάποια άλλα ονόματα. Έχουμε το Χάος και τον Αιθέρα λοιπόν. Αλλά το Χάος και ο Αιθήρ, όπως και δυο οποιεσδήποτε άλλες καταστάσεις αντικειμενικές, ανεξάρτητες από τη θέλησή μας, για να αλληλεπιδράσουν χρειάζεται μια τρίτη δύναμη, η οποία να τις φέρει σε επαφή και να αλληλογονιμοποιηθούν. Αυτή η τρίτη δύναμη σύμφωνα με τους παππούδες και πατεράδες μας Έλληνες, είναι ο Έρως. Όχι ο Έρως αυτός που βλέπουμε στα περιοδικά με τα πολυεθνικά κρέατα, αλλά ο Έρως με τη σημασία που μιλάμε. Ο κοσμικός Έρως! Αυτά τα τρια πράγματα πρέπει να αλληλεπιδράσουν σε δισεκατομμύρια, τρισεκατομμύρια ετών, για να φτιαχτεί ο κόσμος. Τα σύμπαντα είναι πολλά. Δεν είναι μόνον το σύμπαν αυτό που ξέρουμε. Υπάρχει απειρία συμπάντων. Άλλα σε συστολή, άλλα σε διαστολή, άλλα σε δημιουργία και ούτω καθ΄εξής. Αυτός ο κόσμος εντός του οποίου ζούμε και είμαστε μέρη του, έχει μια Αρμονία και μια δυνατότητα Αυτογνωσίας. Αν δεν τα είχε αυτά τα δυο προσόντα δεν μας ενδιέφερε καθόλου. Θα ήταν κάτι ουδέτερο για εμάς. Ε, λοιπόν, αυτή η δυνατότης του κόσμου και η μόνη του ανθρώπου, που είμαστε μέρη αυτού του κόσμου για αυτοκαθορισμό και αυτογνωσία, δεν είναι τυχαίο γεγονός. Διότι δεν επαρκούν τα δισεκατομμύρια χρόνια της δημιουργίας αυτού του σύμπαντος, για να έχουν κατασκευαστεί τυχαία. Πρέπει να υπάρχει μια διάνοια η οποία τα έχει συναρμολογήσει. Και η διάνοια αυτή, πέστε την όπως θέλετε, δεν είναι απλώς ανωτέρα δύναμη, όπως η ραδιενέργεια ή η βαρύτης. Μας ενδιαφέρει μια σκεπτόμενη ανώτερη δύναμη, ένας Δημιουργός, όπως λέει Πλάτων στον "Τίμαιο". Αυτός ο Δημιουργός, έχει πάρει πρώτον την "αμέριστη ουσία" και την "μεριστή ουσία". Την ανέμιξε κι έκανε το πρώτο κρατούμενο, την "ενδιάμεση ουσία". Δεύτερον πήρε το "αμέριστον ταυτόν" και το "μεριστόν τυατόν", την δυνατότητα δηλαδή, κάτι να είναι ο εαυτός του στον "αμέριστο κόσμο" και στον "μεριστό κόσμο" κι έκανε ένα δεύτερο κρατούμενο που είναι το "ενδιάμεσο ταυτόν". Αλλά δεν επαρκούσε αυτό. Πήρε και μια τρίτη δυάδα συστατικών το "αμέριστον θάτερον". Το "αμέριστον ", δηλαδή διαφορετικόν και το "μεριστόν διαφορετικόν" κι έκανε το "ενδιάμεσον θάτερον", το τρίτο κρατούμενο. Αυτά τα τρία τα έκανε ένα ζυμάρι και τα άπλωσε σαν μια μακρόστενη φρατζόλα, την οποία τεμάχισε σε μέρη ανάλογα των αριθμών 1,2,3,4. Μέχρι εδώ πάνε λογικά οι αριθμοί. Ο πέμπτος (5ος) αριθμός όμως είναι το 9, μετά το 8 και ο έβδομος αριθμός είναι το 27. Εκεί φαίνεται να μπερδεύεται το μυαλό μας. Αυτή η σειρά των αριθμών είναι εναλλάξ οι δυνάμεις του 2 και του 3. Αυτοί οι δύο αριθμοί είναι δύο στο μηδέν και τρία στο μηδέν, που είναι η μονάδα, το ΈΝΑ (1), το Αρχικό. Μετά δύο (2) εις την πρώτη(1) είναι το 2 και τρία (3) εις την πρώτη (1) είναι το τρια (3), δύο (2) εις την δευτάρα (2η) είναι το τέσσερα (4), τρία (3) εις την τρίτη (3η) είναι το ενιά(9), δύο (2) εις την τρίτη (3η) είναι το έξι(6), τρία (3) εις την τετάρτη(4η) είναι το δώδεκα(12) και τρία (3) εις την ενάτη(9η) είναι το εικοσιεπτά (27). Μα τι κάνουμε εδώ θα πείτε, μαθηματικά; Δεν μας ενδιαφέρουν. Τι σχέση έχουν τα μαθηματικά με την Ποίηση;
Αλλά αυτό το μείγμα με αυτά τα νούμερα, τα μαθηματικά, πήρε ο Δημιουργός και ανάμεσα στους αριθμούς έβαλε τον "αρμονικό μέσο" και τον "αριθμητικό μέσο". Φτιαχτήκανε λοιπόν τέσσερις αριθμοί. Ο πρώτος, ο τελευταίος, ο αρμονικός μέσος και ο αριθμητικός μέσος. Οι τέσσερις αυτοί αριθμοί έχουνε τρία διαστήματα μεταξύ τους. Μιλάμε όπως στη μουσική, που διάστημα δεν είναι η διαφορά του πρώτου αριθμού από τον δεύτερο, αλλά είναι το πηλίκον του εκάστοτε δευτέρου αριθμού προς τον προηγούμενο. Έτσι έχουμε δυο αριθμούς αρχικούς. Δυο αριθμούς που είναι ο " αρμονικός" και ο "αριθμητικός μέσος" και τα τρία διαστήματα. Οι αριθμοί είναι με τα διαστήματα επτά. Όσα και τα μέρη του βιβλίου "Ερώ" που έγραψε η Νότα Κυμοθόη.
Επτά (7) είναι οι νότες της μουσικής. Η μουσική είναι κατιούσα κλίμακα, γιατί ξεκινάει από τους Γαλαξίες και κατεβαίνει προς τη Γη και φτάνει στον άνθρωπο. Η πρώτη μουσική νότα είναι το ΝΤΟ, που είναι και η πρώτη συλλαβή της λατινικής λέξης dominus, που θα πει Κύριος=Δημιουργός. Η δεύτερη μουσική νότα είναι το ΡΕ από τη φράση Regina Astris που θα πει βασίλισσα των άστρων = Σελήνη, δορυφόρος της Γης. Η τρίτη μουσική νότα είναι το το ΜΙ κι είναι η πρώτη συλλαβή της φράσεως Mixtus Orbis που θα πει ανάμεικτος κόσμος, που είναι αυτός της Γης, που αποτελείται από ύλη και πνεύμα. Διότι επάνω στη Γη υπάρχουν νοήμονα όντα, όπως οι άνθρωποι.
Η τέταρτη μουσική νότα είναι το ΦΑ από την πρώτη συλλαβή της φράσεως Fatum=πεπρωμένο, ο κόσμος των Πλανητών. Η πέμπτη μουσική νότα είναι το ΣΟΛ που θα πει όλη η λέξη Sol= Ήλιος. Η έκτη μουσική νότα είναι ΛΑ κι είναι η πρώτη συλλαβή της φράσεως Lacteus Orbis που θα πει γαλακτώδης κόσμος=Γαλαξίας. Η επόμενη κι έβδομη μουσική νότα είναι το Σι κι αποτελεί την πρώτη συλλαβή της φράσεως Cidereus Orbis, που θα πει Αστρικός Κόσμος=Σύμπαν. Τα λέω αυτά, γιατί ο κόσμος έχει μια μαθηματική δομή, μια μουσική δομή και μια ποιητική δομή. Είναι Δημιουργία, όπως η Ποίηση που είναι δημιουργία εκ του μη όντος. Όχι εκ του μηδενός. Άλλο είναι το μηδέν και άλλο το μη ον. "Μη ον" είναι το "διαφορετικόν", ενώ "μηδέν" είναι το "τίποτε".
Η Ποίηση λοιπόν, δεν είναι Δημιουργία από το "τίποτε". Η Κυμοθόη η Νότα δεν έφτιαξε κάτι εξ΄αρχής μη χρησιμοποιώντας ήχους, φθόγγους και λέξεις προϋπάρχουσες. Τα πήρε αυτά και τα μεταμόρφωσε σε ποιητικά μορφώματα. Αυτό έχει κάνει, δηλαδή Ποίηση αυτού του Αρμονικού Σύμπαντος. Ας πούμε πως δεν ξέρω να διαβάζω, αλλά ξέρω να συλλαβίζω. Θα σας διαβάσω μερικά κομμάτια-φραγμέντα, από το βιβλίο "Ερώ" της Νότας Κυμοθόη. Όχι ολόκληρα ποιήματα, αλλ΄ αποσπάσματα. Ταυτόχρονα θα σας διαβάζω αποσπάσματα από τα "Ορφικά" και ταυτόχρονα αποσπάσματα από τα "ποιήματα" της Σαπφούς. "Είσαι λοιπόν φτερωτός. Ο αρχαίος των μυστηρίων. Ο Έρως μου τίναξε τα μυαλά. Σαν άνεμος ήρθες που πέφτει στις ορεινές δρυς και με προκάλεσες. Ο Έρως είναι ιερός. Το εγώ κι εσύ θα κάνε ένα κι αυτό είναι το παν. Εγώ σε αναζητούσα να δροσίσεις την ψυχή μου που καίγεται από πόθο. Η αγκαλιά σου εντελέχεια. Φθόγγοι και λέξεις ανείπωτες σαν αρχαίος ψαλμός πριν τη θυσία. Καλώ τον Μέγα, τον Αγνό, τον Εράσμιο, τον γλυκό Έρωτα, τον Πτερόεντα. Αυτόν που τρέχει μες τη φωτιά, που είναι συμπαίκτης των θεών και των θνητών ανθρώπων. Τον εφευρετικό, τον Διφυή που κρατεί τα κλειδιά των πάντων. Του ουρανού, του αιθέρος, της θάλασσας, της γης. Ας είμαστε ενωμένοι σαν σφαίρα φωτός. Όπως του κύκλου ο Χρυσός αριθμός. Ευλογημένος ο Έρως στα σπλάγχνα της γης, που ανοίγει ολοτρόγυρα με χίλια χρώματα και χιλιάδες φωνούλες αόρατων όντων. Τώρα εώ και ερώ. Θάνατος δεν υπάρχει. Αιέν και νυν ερώ και αιέν το σύμπαν πληρούμενο ανακράζει ερώ". Ποιος από εσάς παίρνει όρκο, ποια είναι της Νότας Κυμοθόη, ποια είναι του Ορφέως και ποια είναι της Σαπφούς; Μη βάζετε στοίχημα, δεν θα το βρείτε. Κάναμε πείραμα και στο σχολείο ανάμεσα σε καθηγητές φιλολόγους και τα μπερδέψανε. Ε, λοιπόν, όταν ένα ποιητικό έργο, όπως το "Ερώ" της Νότας Κυμοθόη, το μπερδεύουμε οι φιλόλογοι με την Ποίηση της Σαπφούς και με τους Ύμνους του Ορφέως (Ορφικά Ποιήματα), μάλλον πρέπει να πούμε ότι αξίζει. Και δεν θέλω να πω τίποτε άλλο.
* Ο Παναγιώτης Κων. Μητροπέτρος, Φιλόλογος -Νομικός, Λυκειάρχης του 1ου Λυκείου Κερατσινίου, μίλησε για την Ποίηση της Νότας Κυμοθόη το 2001 σε παρουσίαση του βιβλίου της "Ερώ" στην Αίθουσα Εκδηλώσεων της Στοάς Βιβλίου, σε πλήθος κόσμου. Οι παρευρισκόμενοι ήταν έως έξω επάνω και μέσα στη στοά.
