"Η ΛΙΜΝΗ ΤΗΣ ΚΩΠΑΪΔΑΣ ΕΧΕΙ ΜΝΗΜΗ": ΓΡΑΦΕΙ Η ΝΟΤΑ ΚΥΜΟΘΟΗ

                                            ΚΩΠΑΪΔΑ ΤΩΡΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΒΡΟΧΕΣ
                                               

Η ΛΙΜΝΗ ΤΗΣ ΚΩΠΑΪΔΑΣ ΕΧΕΙ ΜΝΗΜΗ
ΓΡΑΦΕΙ Η ΝΟΤΑ ΚΥΜΟΘΟΗ

Η φωτογραφία αυτή θυμίζει θάλασσα με την πρώτη ματιά. Είναι η μεγάλη και εύφορη πεδιάδα της Κωπαϊδας στο νομό Βοιωτίας. 

100.000 στρέμματα στην Κωπαίδα, είναι πνιγμένα και θυμίζουν λίμνη ενώ είναι αγανακτισμένοι οι αγρότες της περιοχής και μιλούν για εγκατάλειψη του κάμπου, αστοχίες και καθυστερήσεις που μπορεί να αποβούν καταστροφικές για τη φετινή περίοδο.

ΠΟΙΟΣ ΦΤΑΙΕΙ;

Ο τόπος έχει μνήμη κι όπως έχουμε πλημμύρες σε πόλεις που έχουν μπαζωθεί τα ρέματα, έτσι και η γη, θυμάται...
Η Κωπαϊδα, αυτή, η εύφορη πεδιάδα, κάποτε ήταν μια πανέμορφη λίμνη...Κάποτε...

Αν κάποιος αμφιβάλει, ας δει την λίμνη Υλίκη στη διαδρομή Αθήνα-Θεσσαλονίκη της εθνικής οδού κι εκεί στη μεγάλη στροφή, όπου δεξιά αρχίζει το βουναλάκι ακριβώς στη γέφυρα ενωνόταν στην αρχαιότητα η Υλίκη με τη λίμνη της Κωπαϊδας, η οποία αποξηράνθηκε...

Ας δούμε την ιστορία της:

Έγινε πεδιάδα της Βοιωτίας το 1880-1930 και βρίσκεται στα βόρεια του νομού, 

ανάμεσα από τα όρη: Ελικώνας στα δυτικά,  Πτώο στα ανατολικά, Χλωμό στα βόρεια κι από

 μικρότερα υψώματα στα νότια που χωρίζουν την Κωπαΐδα από την πεδιάδα της Θήβας

 και των Βαγίων.

 Η Κωπαΐδα πήρε την ονομασία της από την αρχαία Βοιωτική πόλη Κώπαι.

 Λεγόταν επίσης και Κηφισίδα λίμνη επειδή χυνόταν σε αυτή ο ποταμός Κηφισός, που πηγάζει 

από τις πλαγιές του Παρνασσού στη Λιλαία.

 Το ιστορικό της  αποξήρανσης της Κωπαΐδας λίμνης

Οι πρώτοι που αποξήραναν την λίμνη Κωπαΐδα, ήταν οι αρχαίοι κάτοικοι του Ορχομενού, οι Μινύες. Οι Μινύες τον 16ο αιώνα π.Χ. περίπου, πραγματοποιώντας εντυπωσιακά αρδευτικά έργα για την εποχή κατάφεραν να αποξηράνουν την λίμνη. Για τον σκοπό αυτό δημιούργησαν μία σειρά από σήραγγες και καταβόθρες διοχετεύοντας τελικά το νερό της λίμνης στον κόλπο της Λάρυμνας. Τα αρδευτικά αυτά έργα καταστράφηκαν μετά την παρακμή των Μινύων και την κάθοδο στην περιοχή των Βοιωτών. Στην καταστροφή των έργων συνέβαλαν και καταστρεπτικοί σεισμοί που σημειώθηκαν στην περιοχή. Έτσι σταδιακά στις αρχές του 13ου π.Χ αιώνα, η περιοχή πλημμύρισε πάλι και ξανασχηματίστικε η λίμνη.

  

Το 1834 καταρτίστηκε το πρώτο σχέδιο αποξήρανσης από Γερμανό μηχανικό.
Το 1844 γίνεται δεύτερο σχέδιο συστηματικότερο, από το Γάλλο μηχανικό Γουσταύο ντ' Εστάλ.
Το 1846 ο Γάλλος μεταλλειολόγος Σωβάζ συντάσσει την πρώτη σοβαρή μελέτη και το 1865 το Ελληνικό κράτος υπογράφει σύμβαση με τους Μομφερριέρ και Μπονέρ με τον όρο, η εταιρεία τους να έχει την επικαρπία του έργου, για 99 χρόνια της μισής έκτασης από αυτή που θα αποξηρανθεί και στη συνέχεια η κυριότητα θα περιερχόταν στο Ελληνικό Δημόσιο. Ύστερα όμως από μερική αποξήρανση η εταιρεία κηρύσσεται έκπτωτη. Το 1873 χρεοκόπησε κι έκλεισε.

Το 1880 υπογράφεται νέα σύμβαση με τον Ιωάννη Βούρο, εκπρόσωπο άλλης Γαλλικής εταιρείας και με όμοιους όρους. Στο διάστημα 1882-1886 γίνονται τα σπουδαιότερα αποστραγγιστικά έργα και η Κωπαΐδα αποξηραίνεται. Οι οργανικές ύλες όμως που υπήρχαν στον πυθμένα της λίμνης, ανάβουν και καίγονται με αποτέλεσμα η επιφάνεια του εδάφους να κατεβεί κατά 4 μέτρα χαμηλότερα από τη σήραγγα, τα νερά να μην φεύγουν πλέον και το 1887 η Κωπαΐδα ξαναγίνεται λίμνη.

Έτσι πτωχεύει και η δεύτερη Γαλλική εταιρεία και τη συνέχιση του έργου αναλαμβάνει, το 1895, μια Αγγλική εταιρεία. Η "Αγγλική Εταιρεία Κωπαΐδος", αυτή αποξήρανε ολότελα τη λίμνη και βαθαίνει τη σήραγγα και τις αποστραγγιστικές διώρυγες και ολοκληρώνει το έργο το 1931 αποξηραίνοντας 241.000 στρέμματα.

 Για πολλά χρόνια η περιοχή αυτή, αποτέλεσε ιδιοκτησία της αγγλικής εταιρείας που την εκμεταλλεύτηκε.

Το 1953 απαλλοτριώθηκε η έκταση και μοιράστηκε σε ακτήμονες και δημιουργήθηκε ο Οργανισμός Κωπαΐδας, με σκοπό την προγραμματισμένη καλλιέργεια, τη βελτίωση και συμπλήρωση των έργων και των εγκαταστάσεων, ώστε ν' αυξηθεί η παραγωγή.
Η διάθεση της έκτασης των 240.289 στρεμμάτων, έγινε ως εξής:

1) 1.862 στρέμματα παραχωρήθηκαν στους περιοίκους της Υλίκης
2) 28.427 στρέμματα ήταν οι απαιτήσεις τρίτων από το Δημόσιο
3) 145.000 στρέμματα παραχωρήθηκαν σε μισθωτές
4) 48.000 στρέμματα κράτησε για καλλιέργεια ο Οργανισμός Κωπαϊδας
5) 17.000 στρέμματα δόθηκαν για κοινωφελή έργα (δρόμοι, κανάλια ανάμεσα στα χωράφια κ.λ.π.)

Στο κέντρο της αποξηραμένης λίμνης, υπάρχει μια «νησίδα», με την ονομασία Γλα*, όπου βρίσκεται πανάρχαιο μεγαλιθικό τείχος, το οποίο την προστάτευε περιμετρικά.

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗ

Πριν την αποξήρανση οι κάτοικοι γύρω από τη λίμνη ζούσαν όπως όλοι οι πρωτόγονοι άνθρωποι με όλες τις χαρές της αλλά και όλες τις πίκρες από τα κουνούπια. Καλλιεργούσαν τις λίγες εκτάσεις που υπήρχαν στις όχθες της λίμνης, αλλά η παραγωγή καταστρεφόταν πολλές χρονιές από τις πλημμύρες. Ψάρευαν, κυνηγούσαν κι έβοσκαν γιδοπρόβατα, βόδια και γουρούνια. 
Με την αποξήρανση δόθηκαν μεγάλες εκτάσεις για εκχέρσωση και καλλιέργεια, πράγμα που άλλαξε και βελτίωσε τη ζωή του τόπου ριζικά και αναπτύχθηκαν οικονομικά οι κάτοικοι της περιοχής.

Άρχισαν να καλλιεργούνται περίπου 200.000 στρέμματα. Απασχολήθηκαν χιλιάδες εργατικά χέρια κι έγινε μεγαλύτερης έκτασης καλλιέργεια περισσοτέρων προϊόντων. Εκτός από το σιτάρι καλλιεργείται βαμβάκι, καλαμπόκι, όσπρια, πεπόνια και κηπευτικά αλλά και τριφύλλι.

Ταυτόχρονα αναπτύσσεται μεγαλύτερη κτηνοτροφία, όπου εκτρέφονται χιλιάδες αιγοπρόβατα, βοοειδή και γαλοπούλες.

Αλλά η πιο σημαντική βελτίωση που επέφερε η αποξήρανση είναι στο θέμα της υγείας των κατοίκων που ζούσαν εκεί γύρω που μαστίζονταν από την ελονοσία. Στην αρχή μειώθηκε ώσπου σταδιακά εξαφανίστηκε.

Στην περιοχή καλλιεργήθηκε η ντομάτα και το βαμβάκι και η Κωπαΐδα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κέντρα βαμβακοπαραγωγής. Μεγάλα εργοστάσια επεξεργασίας της ντομάτας και εκκοκκιστήρια βαμβακιού αλλά και παραγωγής πετσετών ιδρύθηκαν στην περιοχή.

Σήμερα, η Ανωτάτη Γεωπονική Σχολή Αθηνών κατέχει μεγάλες καλλιεργητικές μονάδες για την πρακτική εξάσκηση των φοιτητών της. 

* Γλα (ή Γλας) είναι Μυκηναϊκή ακρόπολη, μιας έως τώρα άγνωστης πόλης των Μινύων στην περιοχή του Κάστρου Βοιωτίας. Η οχύρωση που υπάρχει στην αρχαία πόλη, ίσως να ήταν συλλογικό έργο πολλών γειτονικών πόλεων της Κωπαΐδας, που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των Μινύων του Ορχομενού. Οι κάτοικοι Γλα ζούσαν περιμετρικά από τη λίμνη στα σπήλαια του όρους Πτώο, τα οποία καταστράφηκαν από την διάνοιξη της εθνικής οδού Αθηνών-Θεσσαλονίκης. Ελάχιστα από αυτά διακρίνονται, τα οποία χρησιμοποιούν οι σύγχρονοι ποιμένες για τα ζώα τους ή για φυσικές αποθήκες ζωοτροφών και γαλακτοκομικών προϊόντων.

Αυτό το εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .